Hükümetin, son dönemde ortaya çıkan acil kaynak ihtiyacını karşılamak için ısrarla getirmeye çalıştığı kıdem tazminatı fonunun formülüne SÖZCÜ ulaştı. Çalışma Bakanlığı tarafından hazırlanan alternatif formüller arasından kapalı toplantılarda özellikle sunumu yapılan bu formül, işverenlerin kıdem tazminatı yükünün neredeyse yarı yarıya azaltılmasını öngörüyor. İşverenin üzerinden alınacak yükün bir kısmının İşsizlik Sigortası Fonu’ndaki işçi, işveren veya devlet primlerinden yapılacak 1.5 puanlık kesintiyle, bir kısmının ise fona yatacak paranın nemasıyla, yani faiz geliriyle karşılanması planlandı.
İŞVEREN YÜZDE 4.5 ÖDEYECEK
Mevcut yasa işverenlere, çalıştıkları her bir yıla karşılık işçilerine bir aylık maaş kadar kıdem ödemelerini zorunlu kılıyor. Bu da bir aylık maaşın yüzde 8.33’üne karşılık geliyor. Asgari ücret için yüzde 8.33’lük oranın parasal karşılığı 148 lira. 3 bin lira brüt maaşlı bir çalışanın aylık kıdem hakkı ise 250 liraya ulaşıyor. Sunumu yapılan formülde işverenin kıdem yükü yüzde 8.33’ten yüzde 4.5’e indirilecek. Bu durumda işverenler asgari ücret için 148 lira yerine 80 lira, 3 bin lira brüt maaş için ise 250 lira yerine 135 lira ödeyecek.
İŞSİZİN FONU ERİYECEK
İşçinin kıdem kaybı olmaması için brüt maaşı üzerinden fona yüzde 3.83’lük daha para yatırılması gerekiyor. Asgari ücretli bir işçi için 68 liraya karşılık gelen bu paranın 26.6 lirası, oran olarak yüzde 1.5’i işsizlik fonu yoluyla karşılanacak. Burada da ikili bir yapı planlandı. Yüzde 1.5’in yüzde 1’lik kısmı, halen işverenlerin yüzde 2 oranında ödediği işsizlik sigortası priminin yüzde 1’e çekilmesi yoluyla sağlanacak. Yüzde 0.5’lik kısmın ise devletin işsizlik fonuna ödediği yüzde 1’lik payın yarıya düşürülmesiyle elde edilmesi öngörülüyor. Söz konusu yüzde 0.5’lik kısım aynı zamanda ‘güvence’ olarak planlandı. Yani işçisinin kıdemini iflas ve benzeri nedenlerle fona yatırmayan işverenler için bir anlamda sigorta olarak kullanılacak. Sonuçta işsizlik sigortası fonunun prim gelirleri yüzde 4’ten yüzde 2.5’e düşecek. Asgari ücretli için 26.6 liralık kıdem fondan karşılanmış olacak.
NEMA TUZAĞI
Bütün bu ödemelerden sonra, kıdemde yüzde 8.33’lük yasal tutarın karşılanması için brüt ücretin yüzde 2.33’ü kadar daha paranın fona yatırılması gerekiyor. Asgari ücret için 41.4 liraya karşılık gelen bu tutarı hiç kimse işçinin fon hesabına yatırmayacak. O paranın faizden geleceği varsayılacak. Buna göre, işverenden ve işsizlik fonundan gelecek 106.6 liranın faiz ve benzeri yöntemlerle fonda nemalandırılması sonucunda 10 yılın sonunda yüzde 2.33’lük ilave gelir elde edileceği hesaplandı.
İşsizlik Fonu’na darbe kıdeme tırpan
Bu formüle göre, nema dışarıda tutulduğunda işçinin kıdem fonu hesabına, örneğin asgari ücretli için her ay 148 lira yerine sadece 106.6 lira yatırılacak. Dolayısıyla işçi her ay kıdeminin sadece yüzde 72’sini hesapta görecek. İşçi kıdemde aylık 41.4 lira, yıllık da 500 lira zarara uğrayacak. Kıdemin yaklaşık üçte biri buhar olacak. Üstelik hiçbir işçi, 15 yıl boyunca fonda biriken kıdemine el süremeyecek. Fondaki parayı hükümet, Hazine borçlanmaları ve kamu bankaları aracılığıyla kullanacak.
Taslak formüle göre işçinin kıdemi fona düşünce böyle eriyecek:
Brüt asgari ücret: 1777.50 TL
Hak edilen aylık kıdem tutarı: 148 TL
Brüt maaşın aylık kıdem karşılığı: Yüzde 8.33
-İşverenin yatıracağı kıdem: Yüzde 4.5 (Asgari ücret için 80 TL)
-İşsizlik Fonu yerine kıdeme kesinti: Yüzde 1 (Asgari ücret için 17.7 TL)
-İşsizlik Fonu yerine güvence kesintisi: Yüzde 0.5 (Asgari ücret için 8.9 TL
-Kıdemin nema beklentisi: Yüzde 2.33 (Asgari ücret için 41.4 TL)
Kıdem fonuna her ay yatacak tutar: Yüzde 6 (Asgari ücret için 106.6 TL)
Nema hariç aylık kıdem zararı: Yüzde 2.33 (Asgari ücret için 41.4 TL)
Not1: Görüldüğü gibi işveren asgari ücretli işçi başına her ay 148 lira yerine sadece 80 lira kıdem ödeyecek. İşçinin hesabına aylık 41.4 lira eksik kıdem yatacak.
Not2: Kıdem tazminatı aylık brüt maaşın yüzde 8.33’üne karşılık geldiği için asgari ücret dışındaki maaşlar bu oranlar dikkate alınarak hesaplanabilir.
